काठमाडौं । वर्षा सुरु भएको छ । वर्षायाममा पूर्व जानकारी विना विभिन्न रोगहरु लाग्ने गर्छ । तर, हामीले विशेष सावधानी अपनायौं भने रोगव्याधीबाट सजिलै बच्न सक्छौं । लगातारको झरीले नदिनालामा बाढी आउने र बस्ती आसपासका खाल्टाखुल्टीमा पानी जमेको देख्न सकिन्छ । यस्तो मौसममा रोगव्याधी फैलने संभावना बढी हुन्छ । यसले गर्दा लामखुट्टे लाग्ने, ब्याक्टेरिया पैदा हुने हुन्छ । बिमारी फैलाउने तत्व सक्रिय हुने भएकाले हामीले स्वास्थ्यको लागि विशेष चनाखो हुनु जरुरी छ ।

वर्षाको कारणले घरभित्र ओसिलोपन हुन्छ । ओसिलोपनको कारणले ब्ल्याक फंगल (कालो ढुसी) को संक्रमण फैलिने जोखिम पनि हुन्छ ।  ब्ल्याक फंगल धेरैजसो गर्मीयाममा बढी फैलिएको पाइन्छ  । तर वर्षातको समयमा पनि यसको जोखिम भने उतिकै रहन्छ ।  कोरोनाकालकै बेला अन्य बिमारी पनि फैलँदा झन समस्या हुन्छ । त्यसैले हामीले सरसफाईमा ध्यान दियौं भने विभिन्न खाले रोग लाग्नबाट बच्न सक्छौं ।

वर्षाका बेला हुनसक्ने रोगहरु

रुघाखोकी
सामान्य रुघाखोकी मौसम परिवर्तनसँगै वातावरणमा रहेका किटाणुका कारणले हुने गर्छ । किटाणुहरु हावा र पानीको सहायताले एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा फैलिने हुन्छन् । रुघाखोकी कस्तो प्रकारको हो त्यो भाइरसको प्रकारमा भर पर्दछ । 

वर्षातको समयमा धेरजसो व्यक्तिलाई समान्य रुघाखोकी र ज्वरो आउँछ । तर कसैलाई भने खोकी र जोर्नीको दुखाईसमेत हुनेगर्छ । भाइरल इन्फेक्सन तीन वा सातदिनसम्म रहन्छ । 

यसबाट कसरी बच्ने ?

सामान्य रुघाखोकीबाट बच्न हामीले हाम्रो सरसफाईमा विशेष ध्यान पुर्याउन आवश्यक हुन्छ । 
खाना खानुपूर्व साबुन पानीले हात धुने,

बासी खाना नखाने,
ताजा फलफूलमा जोड दिने,

वर्षाको पानीमा नभिज्ने,

भिजीहालेमा तुरुन्त कपडा बदल्ने,

घरबाहिरको खाना नखाने,

भिडभाडबाट टाढा रहने,

मास्क अनिवार्य लगाउने । 

लामखुट्टेबाट सर्ने रोग

चिकनगुनिया र डेंगू लामखुट्टेको टोकाइबाट सर्ने रोग हुन् । यी रोग लागेपछि जोर्नी दुखाईकासाथै तीव्र रुपमा ज्वरो पनि आउँछ । यससँगै व्यक्तिलाई वान्ता र टाउको दुखाई पनि हुन्छ । डेंगू भएमा सुरुमा अत्यधिक ज्वरो आउँछ । यसकासाथै टाउको दुख्ने र आँखाको पछाडी दुखेको महशुुस हुन्छ ।  चिकनगुनियामा जोर्नि दुखाई अत्यधिक हुन्छ । तर दुवै रोगमा सुरुको दुई वा तीन दिनमा ज्वरो अत्यधिक आउने हुन्छ । 

लक्षण
टाउको दुखाई,

ज्वरो,

थकावट,

जोर्नी दुख्ने हुन्छ । 

बच्ने तरिका

घरको सरसफाईमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ । घरमा भएका गमला, कूलर, टायरमा धेरै दिनसम्म पानी जम्न दिनुहुँदैन । धेरै समयसम्म पानी जम्दा लामखुट्टे आउँछन् । लामखुट्टे टोकाइबाट बच्न हत्केलासम्म छोप्ने कपडा लगाउनु पर्छ । यस्तो समयमा बालबालिकाको विशेषतह हेरचाह गर्नुपर्छ । 

मलेरिया 

अत्यधिक टाउको दुख्ने, तीव्र रुपमा ज्वरो आउने र थरथर काँप्ने मलेरियाका लक्षण हुन् ।  यसपछि निश्चित समयपछि ज्वरो आउने गर्छ । यस्ता लक्षण देखिएपछि तुरुन्त चिकित्सकहाँ जचाँउन जानुपर्छ । 

मलेरिया एनोफिलीज महिला लामखुट्टेको टोकाईबाट हुन्छ । यसले टोक्दा यसमा भएका मलेरियाका किटाणु हाम्रो शरीरभित्र पस्छन् । हाम्रो शरीरभित्र गएको १४ दिनपछि अत्यधिक ज्वरो आउँछ । एनोफिलीज लामखुट्टे वर्षातको समयमा बढी भेटिन्छ ।

लक्षण
थरथर काँप्ने ज्वरो आउने,

जाडो हुने,

टाउको दुखाई,

वान्ता हुन्छ । 

बच्ने तरिका 

लामखुट्टेलाई भगाउने मेसिन तथा औषधिको प्रयोग गर्नुपर्छ । घरआगँन वरिपरी पानी जम्मा हुन दिनुहुँदैन । पानी जम्मा भएको ठाउँमा किटनाशक औषधिको प्रयोग गर्नुपर्छ ।

हेपटाइटिस ए 

वर्षातको समयमा हेपटाइटिस ‘ए’ हुने सम्भावना बढी हुन्छ । हेपाटाइटिस ‘ए’ एक संक्रामक रोग हो । हेपटाइटिस ‘ए’ भनेको फोहार पानीबाट सर्ने वा साधारण जन्डिस देखिने हेपाटाइटिस हो ।
यो रोगको किटाणु दुषित खानेकुरा र नउमालेको वा बिना फिल्टरको पानी पिउँदा हाम्रो शरीरभित्र जान्छन् । 

लक्षण

हलुका ज्वरो आउनु,

भोक हराउने,

थकावट महशुस हुने,

निन्द्रा अधिक लाग्नु,

आँखा, नङ पहेंलो हुन्छन् । 

यसबाट कसरी बच्ने ?

सरसफाईमा विशेष ध्यान दिने,

नियमित पानी उमालेर वा फिल्टर गरेर खाने ,

घरबाहिरको खानेकुरा नखाने,

सार्वजनिक शौचालय ध्यानपूर्वक र सावधानीका उपाय अपनाएर प्रयोग गर्नुपर्छ ।

भाइरल इन्फ्लुएन्जा 

वर्षातको समयमा भाइरल इन्फ्लुएन्जा फैलिरहेको हुन्छ । यस अवस्थामा रुघाखोकी, ज्वरो आउने र जोर्नी दुखाई हुन्छ । यी लक्षण सामान्य फ्लूका पनि हुन्छन् । फ्लू पाँच वा सातदिनसम्म रहन्छ । औषधिको प्रयोग पश्चात पनि ठिक हुन समय लाग्छ । रुघाखोकी ठिक हुन १० देखि १५ दिनसम्म लाग्न सक्छ ।
लक्षण

ज्वरो,

रुघाखोकी,

जार्नीमा दुखाई हुन्छ । 

जोगिने तरिका
भिडभाड भएको ठाउँमा जानुहुँदैन । भिडभाडमा जाँदा एक व्यक्तिले खोक्दा, हाँछ्यौं गर्दा संक्रमण अर्को व्यक्तिमा सर्ने गर्छ । हातको सरसफाईमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ । भिडभाडमा जाँदा मास्कको अनिवार्य प्रयोग गर्नुपर्छ । फ्लूबाट बच्नको लागि खोप पनि लगाउनुपर्छ । यो रोग हरेक वर्ष आउँछ जान्छ त्यसैले हामीले समयमै खोप लगाएर यसबाट बच्न सकिन्छ । खोप लगाएपछि फ्लू भइहाले पनि असर कम हुन्छ । 

टाइफाइड
टाइफाइड ज्वरो वर्षातको समयमा बढी हुनसक्छ । यो साल्मानेला टाइफी ब्याक्टेरियाका कारणले हुन्छ । 

फोहोर खाना तथा फोहोर पानी पिउनाले टाइफाइड हुन्छ । यसकासाथै संक्रमितको सम्पर्कमा आएपछि पनि टाइफाइड हुने गर्छ ।

लक्षण

टाउको दुख्ने,

शरीर दुख्ने,

ज्वरो,

भोक हराउने,

कब्जियत,

डायरिया हुन्छ ।

बच्ने उपाय

उमालेको वा फिल्टर पानी पिउनुपर्छ,

घर बाहिरको खाना खानुहुन्न,

खानेकुरा छोपेर राख्नुपर्छ,

दिनमा ३ देखि ४ लिटरसम्म पानी पिउनुपर्छ,

फलफूलको जुस, नरिवल पानी, झोलिलो खानेकुरामा बढी जोड दिनुपर्छ । 

फंगस 
फंगस हावामा रहन्छ । हामीले यसलाई हाम्रो बेड वा तन्नामा कालो रुपमा देख्न सक्छौं । यो फंगस हाम्रो नाकको माध्यमबाट हाम्रो शरीरभित्र गएपछि रोग तीव्र रुपमा फैलिने सम्भावना हुन्छ ।

बच्ने उपाय 
खानेकुरा ढाकेर राख्नुपर्छ,

चिसोकुरा खानबाट बच्नुपर्छ,

धेरै तैलिय खानेकुरा खानुहुन्न,

नियमित रुपमा दिनमा दुई पटक दाँत माझ्नुपर्छ ।